Plastik cərahiyyə əməliyyatlarının yaşı kifayət qədər qədimdir.
Bu cür əməliyyatlar tibbi mahiyyət daşıyıb və hələ eramızdan əvvəl Hindistanda edilib. Amma günümüzdə bu cür əməliyyatların mahiyyəti dəyişmib. Estetik, kosmetik cərahiyyə əməliyyatları ortaya çıxıb və bunların tibblə heç bir əlaqəsi yoxdur. İnsanlar görünüşlərini dəyişmək, daha yaxşı görünmək üçün bu cür əməliyyatları etdirməyə başlayıblar. Burun, dodaq, qulaq və gözlərdə və s. aparılan əməliyyatlar yalnız insanların görünüşünü dəyişmir, sağlamlığını da təhdid altında qoya bilir. Üstəlik, bütün simalar bir-birinə bənzəyir.
Bəs, insanları bu cür plastik əməliyyatlara sövq edən, yönləndirən hansı psixoloji vəziyyətdir?
TNS mövzu ilə bağlı Psixologiya Elmi Tədqiqat İnstitutunun sədri, psixoloq Elnur Rüstəmovun fikirlərini öyrənib.
Mütəxəssis bildirib ki, plastik cərrahiyyə son illərdə getdikcə populyarlaşır, çünki daha çox insan görünüşünü yaxşılaşdırmaq və ya fiziki deformasiyaları aradan qaldırmaq üçün cərrahi prosedurlara müraciət edir: “Plastik cərrahiyyə proseduru ilə əldə edilən fiziki dəyişikliklər tez-tez vurğulansa da, bu prosedurların psixoloji təsirlərinin yaratdığı problemlər, narahatlıqlar qeyd edilmir. Tədqiqatlar göstərir ki, əsasən estetik əməliyyatlardan sonra şəxsin düşündüyü “ideal” imicə yaxınlaşmaq özünə güvən və fiziki görünüşündən məmnuniyyəti artırır.
Bu əməliyyatların insanın özünü daha yaxşı hiss etdirməsinin əsas səbəbi bədəninin qavrayışını düzəldərək psixoloji olaraq məmnunluq əldə etməsidir. Məhz bu baxımdan şəxsin özünə hörmətinə mənfi təsir göstərən fiziki xüsusiyyətlərin aradan qaldırılması ilə plastik cərrahiyyə emosional rahatlıq və yenilənmiş mənlik hissini təmin edir.
Lakin plastik cərrahiyyə müsbət psixoloji nəticələr versə də, bu prosedurlarla bağlı potensial emosional və psixoloji problemləri qəbul etmək vacibdir. Ən böyük problemlərdən biri də bu gün cəmiyyətin gözəllik standartlarına uyğunlaşma təzyiqi, qeyri-real gözləntilər və bədən imicindən narazılıq yaradır.
Bu mövzuda bədən dismorfik pozuntusu (BDD) yaşayan insanları görünüşləri ilə bağlı əsaslı narahatlıqları olanlardan ayırmaq çox vacibdir. BDD başqaları üçün görünməyən xarici görünüş qüsurları və vəsvəsə ilə xarakterizə olunan psixi xəstəlikdir.
Belə insanlar plastik cərrahiyyə prosedurunun bir hissəsi kimi psixoloji qiymətləndirmənin və məsləhətin vacibliyini vurğulayaraq, məmnuniyyət tapmadan bir neçə əməliyyata müraciət edirlər. Məhz belə bir pozuntu plastik əməliyyatların yaxşı tərəflərindən uzaqlaşmağa əsas yaradır”.
Elnur Rüstəmov qeyd edib ki, sadəcə korreksiyaedici plastik cərrahiyyə fiziki anormallıqları və anadangəlmə digər qüsurları aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır: “Bu prosedurlar fərdin həyat keyfiyyətini və emosional rifahını yaxşılaşdırmaqla əhəmiyyətli psixoloji faydalar təklif edir. Məsələn, rinoplastika nəinki üz harmoniyasını gücləndirir, həm də formalı və ya asimmetrik bir burnun yaratdığı emosional narahatlığı aradan qaldıra bilər. Beləliklə, əsaslı və real məqsədlərlə fiziki görünüşü bərpa etmək, habelə düzəldici prosedurlar fərdin emosional dayanıqlığına və yaxşı hiss etməsinə müsbət təsir göstərir.
Plastik cərrahiyyə əməliyyatına başlamazdan əvvəl əsas mülahizələrdən biri real gözləntilərə sahib olmaqdır. Plastik cərrahlar xəstələri prosedurların potensial riskləri, məhdudiyyətləri və real nəticələri ilə bağlı maarifləndirməklə onların gözləntilərinin idarə olunmasında mühüm rol oynayırlar. Belə əməliyyatlar xarici görünüşünü yaxşılaşdırsa da, yadda saxlamaq vacibdir ki, bu, xəstənin yaşadığı hər hansı əsas emosional və ya psixoloji problemləri həll etməyə bilər. Real gözləntilərin müəyyən edilməsi fərdlərə əməliyyatdan sonrakı dövrdə daha çox emosional rifaha sahib olmağa, potensial məyusluq və ya narazılığın qarşısını almağa kömək edir.
Plastik cərrahiyyə əməliyyatından əvvəl hərtərəfli psixoloji qiymətləndirmə fərdin psixi sağlamlığını və prosedura emosional hazırlığını anlamaq üçün çox vacibdir. Bu qiymətləndirmələr bədən dismorfik pozuntusu və ya qeyri-real gözləntilər kimi potensial psixoloji riskləri müəyyən etmək və xəstələrin əqli cəhətdən belə əməliyyatlara hazır olmasını təmin etmək məqsədi daşıyır”.
Psixoloq vurğulayıb ki, qərar vermə prosesi boyunca insanlar öz psixoloji rifahına uyğun olan doğru qərarlar qəbul etmək üçün psixi sağlamlıq mütəxəssislərinin məsləhətinə və dəstəyinə müraciət etməlidirlər: “Psixoloji qiymətləndirmələr həmçinin insanlara öz narahatlıqlarını həll etmək üçün alternativ yanaşmalardan və ya müalicələrdən faydalanmağa kömək edir.
Plastik cərrahiyyənin psixoloji təsiri fiziki transformasiyadan kənara çıxır. Bədən imicinin yaxşılaşdırılması, özünə hörmətin və ümumi rifahın yüksəldilməsi korreksiyaedici və bərpaedici plastik cərrahiyyənin inkişaf edən üstünlükləridir.
Proses boyu əqli rifahı prioritetləşdirməklə, fərdlər həm fiziki, həm də psixi sağlamlıqlarını təşviq edən məlumatlı qərarlar qəbul edə bilərlər. Bununla belə, plastik əməliyyata qərar verən insanların bu qərara real gözləntilərlə yanaşmaları, başqalarının deyil, məhz özlərinin düşüncələri ilə addım atmaları, psixoloji qiymətləndirmədən keçmələri çox vacibdir”.
