RDDT-Rasional Emosional Davranış Terapiyası ,
CBT Koqnitiv (Koqnitiv Davranış Terapiyası)
RDDT CBT terapiyasıdır. CBT RDDT-dən əldə edilmişdir. . RDDT (1955-Ellis) ilk CBT (1962-Beck) terapiya yanaşması idi. RDDT və CBT bir çox digər terapiya yanaşmalarından, fəlsəfi cərəyanlardan və nəzəriyyələrdən təsirlənən eklektik (inteqrasiya edilmiş) yanaşma hesab olunur. Məsələn: Davranış Terapiyası, Buddizm, Staik Məktəb, Ekzistensial Terapiya, Adlerian Terapiya, Semantik Nəzəriyyə. Pozitiv Psixologiya
RDDT və CBT fərqli müalicələrdirmi? -Yox
- Nəzəri cəhətdən onların arasında heç bir fərq yoxdur.
- Seans quruluşu, seans müddətləri eynidir.
- Hər ikisi psixotəhsilə əhəmiyyət verir, öyrənmə nəzəriyyələrindən istifadə edir, davranış terapiyasından faydalanır, ev tapşırıqlarına əhəmiyyət verir, direktiv üsluba malik deyil və burada və indi fəlsəfə ilə psixoterapevtik ilə tam eynidir.
- Müalicə üsulları və istifadə etdikləri alətlər və materiallar təxminən 90% eynidir.
- Terapevtin danışanlara münasibətində və yanaşmasında bəzi kiçik fərqlər var.
- Müalicədən əvvəl və sonra tərk etdikləri (sıra ilə) baxımından bəzi hallarda cüzi fərqlər ola bilər
Fəlsəfi əsasları
Ellis Stoik filosoflardan (Epiktat, Mark Avreliy və s.), Konfutsidən və Buddizm fəlsəfəsindən təsirlənmişdir.
Marcus Aurelius: həyatın hadisələri və vəziyyətləri qarşısında sanki yad bir insan kimi heyrətlənmək necə də gülməlidir
“İnsanlara hadisə/situasiya deyil, onu necə qəbul etdikləri təsir edir”
İnsanlar öz dünyasının mərkəzindədir. Lakin Bu, insanı kainatın mərkəzi etməz. Seçməkdə azaddırlar, lakin azadlıqları məhduddur.
Karen Horney (1950) → Nevrotiklər dogmatik fikirlər: olmalıdır , -malı,-məli
Adler (1927) → insanların gələcəkdə baş verəcəklər üçün motivasiyası, məqsədləri, məqsədləri, arzuları, dəyərləri və mənası. Və insanın sosial varlıq olması faktı
Koqnitiv Davranış Terapiyası və ya qısaldılmış CBT (ing. CBT) psixi sağlamlığın gücləndirilməsinə yönəlmiş psixo-sosial terapiya intizamıdır. İlk dəfə 1955-ci ildə Albert Ellis tərəfindən Rasional Psixoterapiya olaraq bu gün bütün koqnitiv davranış terapiyalarının əsasını təşkil edən ABC Modeli ilə təqdim edilmişdir (Artıran, 2015). CBT (Koqnitiv Davranış Terapiyası)insanlara mənfi təsir göstərən “idrak təhrifləri” adlanan düşüncə modellərini dəyişdirməyi (Sokratik sorğulama) və onları daha sağlam və faydalı düşüncə formaları ilə əvəz etməyi hədəfləyir. Bu üsulla fərdə öz duyğularını və düşüncələrini düzgün idarə etmək öyrədilir. Başlanğıcda depressiyanın müalicəsinə diqqət yetirən CBT(Koqnitiv Davranış Terapiyası), sonradan bir çox psixoloji pozuntuların müalicəsində istifadə edilməyə başlanmış və müsbət təsirləri elmi araşdırmalarla dəfələrlə təsdiqlənmişdir. Xüsusilə narahatlıq, depressiya, fobiya və obsesiyalarda ən güclü psixoterapiya yanaşması olaraq görülür. Koqnitiv Davranış Terapiyası Koqnitiv Psixologiya və Davranış Psixologiyasının əsas prinsip və yanaşmalarının bütöv şəkildə idarə olunduğu bir terapiya üsuludur. Əvvəlki psixoterapiya yanaşmalarından fərqli olaraq, CBT(Koqnitiv Davranış Terapiyası) tamamilə “problem mərkəzli” və “hərəkət mərkəzli” bir yanaşmadır. CBT-yə(Koqnitiv Davranış Terapiyası) görə, bir çox psixoloji pozuntuların kökündə koqnitiv təhriflər, yanlış və irrasional düşüncələr, davranış səhvləri dayanır və bu amillər psixoloji pozuntuların daha da irəliləməsinə səbəb olur. Bu düşüncə proseslərini və davranış modellərini dəyişdirmək psixoloji pozğunluqların həllində əsas rol oynayır. Bir çox tədqiqat CBT(Koqnitiv Davraniş Terapiyası)-nin yüngül depressiya və narahatlıq, post-stress travma pozuntusu, tik pozuntuları , maddə istifadəsi, yemək pozuntuları və sərhəd şəxsiyyət pozuntusu kimi şərtlərdə ən azı dərman müalicəsi qədər təsirli olduğunu sübut etdi.
Koqnitiv Terapiyanın prinsipləri:
1) Koqnitiv terapiya emosional pozuntuların koqnitiv modelinə əsaslanır.
2) Qısa və zaman baxımından məhduddur.
3) Zəruri şərt kimi sağlam terapevtik əlaqəyə əsaslanır.
4) Bu, terapevt və danışan arasında birgə səydir.
5) Əsasən sokratik metoddan istifadə edir
6) Strukturlaşdırılmış və direktiv.
7) Problem yönümlüdür.
8) Təlim modelinə əsaslanır.
9) Nəzəriyyə və üsullar induktiv modelə əsaslanır.
10) Ev tapşırıqlarından istifadə mərkəzi rol oynayır.
Psixo-pedaqoq, psixoloq, təlimçi Əfəndiyeva Ülviyyə
